Türkiye İştirakiyûn Teşkilâtı
Haziran – Eylül 1920
Derleyen: Banu İşlet – Cemile Moralıoğlu Kesim
Sosyal Tarih Yayınları
ISBN: 978-975-8683-68-0
Bu çalışmayla birlikte Mustafa Suphi’nin Bakû’ya gelişinden TKP kongresi toplanana kadar yürüttüğü örgütlü faaliyetin ana çerçevesini öğreniyoruz. Kitapta Türkiye İştirakiyûn Teşkilâtı’nın Merkez Komitesi’nin toplantı tutanaklarının yanı sıra birçok protokol, karar ve işleyiş ilkesine ilişkin metin de yer alıyor. Ayrıca çalışmanın ikinci bölümünde bu süreçte Mustafa Suphi’ye gönderilmiş değişik mektuplara baktığımızda, yürütülmüş faaliyetin çapı hakkında daha iyi bir fikir ediniyoruz. Bu kitaptaki belgeler şimdiye değin bilmediğimiz birçok kişi ve konu hakkında bizi aydınlatmaktadır.
Kongre öncesi, “Fırka/Parti” sözcüğü kullanılmadığı, “Teşkilât” denildiği gibi, Moskova ve Akmescit Yeni Dünya’larında kullanılan “Komünist” sıfatı yerine de “İştirakiyûn” denilmiştir. Oysa biz, İştirakiyûn sözcüğünün Müslümanlara sıcak gelmesi için Anadolu’da (Şeyh Servet gibi kimselerce) ortaya konulduğunu biliyorduk. Kaldı ki, buradaki belgelerde Taşkent’ten Suphi’yle birlikte Bakû’ya gelenlere “heyet-i seferiye” veya “seferî komite” deniliyor. Orada kurdukları “Bakû Bürosu” Azerbaycan İştirakiyûn Fırkası’na da bağlıdır.
Belgeler okundukça görülecektir ki, Komintern’in önayak olduğu Doğu Halkları Kurultayı’nın (“konferans”) 15 Ağustos’ta yapılması, 1 Eylül’de de TKF kuruluş kongresinin toplanması planlanmışken, her ikisi de ertelenmiş, biri Eylül başında öteki 10 Eylül’de yapılmıştır. İlginç bir nokta, Mandat yani yetki belgelerini saptama komitesinin 11 Eylül 1920 günü toplantısında, tam oy hakkı olanlar arasında Kongre tarafından Genel Sekreterliğe seçilen Ethem Nejad’ın adının geçmemesidir.
Bu kitaptan bir bölüm okumak için TIKLAYINIZ